Δύο βιβλία για την Ελληνική επανάσταση που θα βρείτε στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης

 ΔΥΟ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Εισαγωγή και σχόλια από τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο

          Τα ακριβή στοιχεία του βιβλίου είναι: «Δύο Πρίγκιπες στην Ελληνική Επανάσταση. Επιστολές αυτόπτη μάρτυρα και ένα υπόμνημα του πρίγκιπα Γεωργίου Καντακουζηνού», μετάφραση Χρίστος Μ. Οικονόμου, εισαγωγή-σχόλια-επιμέλεια Βασίλης Παναγιωτόπουλος, κοινή έκδοση του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και των Εκδόσεων Ασίνη, Αθήνα 2015.

        Το βιβλίο συγκροτείται από δυο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει 33 ανώνυμες Επιστολές του 1821 από τη νότια Ελλάδα, όπου διαβάζουμε τα συμβάντα, στα οποία συμμετείχε ο Αλέξανδρος Καντακουζηνός,  συνεργάτης του Δημητρίου Υψηλάντη, που μπορεί να είναι και ο συντάκτης των επιστολών αυτών. Ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός είχε οριστεί από το επιτελείο της Φιλικής Εταιρείας να συνοδέψει τον Δημήτριο Υψηλάντη στην Πελοπόννησο. Πράγματι, έφτασε μαζί με τον τελευταίο στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούνιο του 1823, πήρε μέρος σε διάφορες μάχες και πολιορκίες, αλλά το Σεπτέμβριο του 1821 αποχώρησε από τα πεδία των μαχών, για να εγκατασταθεί τελικά στη Δρέσδη της Σαξονίας.

          Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιέχει το Υπόμνημα που ο Γεώργιος Καντακουζηνός, αδελφός του Αλέξανδρου Καντακουζηνού, συνταγματάρχης του ρωσικού στρατού και συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη, συνέταξε τον Οκτώβριο του 1821, μετά την αναχώρησή του από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, και εξιστορούσε τη δράση του σ’ εκείνα τα μέρη κατά την έναρξη της Επανάστασης. Πριν από την οριστική ήττα των εκεί επαναστατικών δυνάμεων, ο Γεώργιος Καντακουζηνός εγκατέλειψε τους συμπολεμιστές του στη φονική μάχη του Σκουλενίου και κατέφυγε στο γειτονικό ρωσικό έδαφος, για να καταλήξει, όπως και ο αδελφός του Αλέξανδρος, στη Δρέσδη της Σαξονίας. 

          Το 1824 κυκλοφόρησε στα γερμανικά, ανώνυμα, στη Χάλλη της Σαξονίας βιβλίο με το παραπάνω υλικό, τις Επιστολές και το Υπόμνημα, γνωστό στη βιβλιογραφία, αλλά ελάχιστα αξιοποιημένο από τους Έλληνες ερευνητές. Η παρούσα έκδοση με τη μετάφραση των Επιστολών και του Υπομνήματος από τον πολιτικό μηχανικό Χρ. Οικονόμου, καθηγητή στο Δημοκρήτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, και με την πλούσια εισαγωγή και τα κατατοπιστικά σχόλια του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ομότιμου διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, έχει λύσει προηγούμενες ασάφειες και συγχύσεις, έχει απαντήσει σε προγενέστερα ερωτήματα, έχει θέσει νέους προβληματισμούς και γενικότερα έχει εμπλουτίσει την ελληνική βιβλιογραφία για τα πρώτα βήματα της Επανάστασης του 1821. - Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.

                                                      Πέτρος Πετράτος

Φιλόλογος, δρ Ιστορίας 

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821

της Βασιλικής Λάζου

          Στον αθέατο ρόλο της Ελληνίδας γυναίκας στα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821 αναφέρεται το βιβλίο της ιστορικού Βασιλικής Λάζου.

          Οι απλές, οι καθημερινές γυναίκες αναντίρρητα βίωσαν ενεργά τον Αγώνα, αλλά ξεχνιούνται οι αγωνίες και οι αγώνες τους από τους ιστοριογράφους. Κι όμως είναι αυτές που έψηναν τα ψωμιά, για να τρέφονται τα πολεμιστές της Επανάστασης, είναι αυτές που κουβαλούσαν τα εφόδια, είναι αυτές που φρόντιζαν τους τραυματίες, είναι αυτές που χωρίς αυτές δε θα γίνονταν μάχες και πολιορκίες κάστρων. Κι επίσης είναι αυτές που γίνονταν μαζί με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους τα εύκολα θύματα μέσα στον άμαχο πληθυσμό, είναι αυτές που πλούτιζαν τους δουλέμπορους, είναι αυτές που γέμιζαν τα χαρέμια.

          Έξι είναι τα κεφάλαια του βιβλίου. Στο πρώτο παρουσιάζονται όψεις της καθημερινής ζωής των γυναικών στον οθωμανοκρατούμενο ελλαδικό χώρο με βάση τις πληροφορίες των περιηγητών. Το δεύτερο κεφάλαιο υπογραμμίζει τις ταξικές διαφορές κατά τις παραμονές της Επανάστασης: οι μορφωτικές δυνατότητες των γυναικών της αναδυόμενης αστικής τάξης (π.χ. κύκλος των ηγεμόνων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες) και η αμάθεια της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπόδουλων γυναικών. «Γυναίκες εν πολέμω» επιγράφεται το τρίτο κεφάλαιο: εδώ εξετάζεται ο ρόλος των ανώνυμων γυναικών στις πολεμικές επιχειρήσεις, χωρίς βέβαια να αποσιωπώνται ζητήματα σχετικά με το γάμο και τον έρωτα στα χρόνια της Επανάστασης. 

          Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται και αξιολογείται η προσφορά των δύο επώνυμων γυναικών του Αγώνα, της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας και της Μαντώς Μαυρογένους. Το πέμπτο κεφάλαιο κάνει λόγο για γυναίκες, και χριστιανές και μουσουλμάνες, που υπήρξαν τα τραγικά θύματα του πολέμου και των μαζικών αιχμαλωσιών (Πελοπόννησος, Χίος, Κάσος κ.λπ.) αλλά εμπόρευμα πολύτιμο για τα σκλαβοπάζαρα της εποχής εκείνης. Τα στοιχεία σοκάρουν τον αναγνώστη. Στα χρόνια του Καποδίστρια αναφέρεται το έκτο κεφάλαιο: τότε λήφθηκαν κάποιες αποφάσεις για τις χιλιάδες των  προσφύγων – κυρίως γυναικόπαιδα- και για την απονομή ηθικών αμοιβών και συντάξεων στις χήρες των αγωνιστών. 

          Και τελειώνει το βιβλίο της η Β. Λάζου με τη διαπίστωση-εκτίμηση ότι «ο πολιτικός αποκλεισμός των γυναικών που ίσχυε κατά την οθωμανική περίοδο, συνεχίστηκε και στο νέο ελληνικό κράτος. […] Οι λίγες γυναίκες που τόλμησαν να υπερβούν τον ιδιωτικό τους ρόλο, έγιναν αποδεκτές ως εξαιρέσεις. Έπρεπε να περάσουν 131 χρόνια, ώς το 1952, για να λάβουν καθολικό δικαίωμα ψήφου, και 160 χρόνια για πλήρη νομική ισότητα. Η ιστορία συνέχισε να κυριαρχείται από ανδρικές μορφές, ιδέες και πράξεις»… - Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.

                                                     Πέτρος Πετράτος

                                                      Φιλόλογος, δρ Ιστορίας 

Δημοσιεύτηκε 07/12/2021 στις 16:46

148