γράφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Η Παλική, η δυτική χερσόνησος της Κεφαλονιά μας, από τους περασμένους αιώνες υπήρξε σπουδαίο κέντρο σταφιδικής παραγωγής. Στην εποχή μας, στις μέρες μας θα έλεγα καλύτερα, ελάττωσε κατά πολύ η παραγωγή αυτού του προϊόντος για πολλούς και διάφορους λόγους. Ωστόσο, για να γράψει κανείς την ιστορία της μαύρης σταφίδας στην Κεφαλονιά, ιδίως στην Παλική, που ήταν το κύριο προϊόν της περιοχής, θέλει πολλές σελίδες.
Στην παραγωγή της μαύρη σταφίδα στηρίζονταν οι Παλικησιάνοι για να πληρώσουν τα χρέη της αγροτικής τους πορείας πάνω στη δύσκολη καλλιέργεια των αμπελιών της σταφίδας. Ολοχρονικά ήταν σε ετοιμότητα οι παραγωγοί της σταφίδας για τις δύσκολες και κοπιαστικές της εργασίες που θέλουν τα αμπέλια της, για να σου δώσουν την καλή παραγωγή: Ξελάκκωμα, χαράκωμα, κουλούμωμα, κλάδεμα, σκάλισμα, κορφολόγημα, διβόλισμα,, στελάρωμα, ράντισμα δυο φορές και τρεις αν ήταν αναγκαίο, θειάφισμα και τις αρχές του Αυγούστου ο τρυγισμός, το άπλωμα, το ξέραμα, ξεκουμπούρωμα, ντριμώνισμα, σακκάρισμα και μεταφορά στον Α.Σ.Ο ή την έπαιρνε κάποιος έμπορας...
Βέβαια, υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες και αναφορές στον παλιό τύπο για καταστροφή των αμπελιών της σταφίδας κι όχι μόνο, από τις καιρικές συνθήκες του Αυγούστου. Τότε η παραγωγή χανόταν και το πλήγμα για τον παραγωγό ήταν οικονομικά αβάσταχτο.
Ήταν Αύγουστος του 2007 που παρακολούθησα τον τελευταίο σημαντικό τρυγητό και το στρώσιμο της σταφίδας σε Ληξουριώτικο αλώνι. Από τότε χάθηκε αυτή η διαδικασία. Σταμάτησε οριστικά. Παρόλα αυτά γίνεται από ένα δυο άτομα, μια ελάχιστη θα έλεγα, πολύ μικρή παραγωγή σταφίδας, που καλύπτει οικογενειακή ανάγκη.
Ακολουθεί το δρώμενο του τρυγητού της σταφίδας, όπως το παρακολούθησα, το 2007 σε ένα χώρο της Παλικής, κοντά στο Ληξούρι, όπου οι δυο αδελφοί, Διονύσης και Γεράσιμος του Νέστορος Μαρούλη (Ροδαίοι) και κάποιοι συγγενείς τους πραγματοποίησαν «την τελευταία λαογραφική εικόνα» μιας τρυγικής σταφιδικής διαδικασίας που τη διατηρούσαν πάνω από 80 χρόνια ως οικογενειακή παράδοση και επαγγελματική δράση.
«Στου Γεννατά» κοντά στο Ληξούρι, λέγεται η τοποθεσία, που τα αλώνια ήταν ξυστά και καθαρά από μέρες, γιατί θα ακολουθούσε το τρύγημα της σταφίδας, που δίπλα σε αυτά σε στοίχιση τα αμπέλια της υπήρχαν.
Κόφες και καλάθια, τρίτσες και ψαθάκια και στα χέρια ένα κοφτερό μαχαίρι, τέσσερα άτομα μέσα στα στοιχισμένα ολοπράσινα σταφιδικά αμπέλια, τρυγούσαν. Μόλις γιόμιζε η κόφα ή το τελάρο, φορτωνόταν ο γάιδαρος, είτε από το Γεράσιμο ή το Διονύση Μαρούλη και κατευθυνόταν στα στενόμακρα αλώνια, όπου και την άπλωναν. Απλωμένη η σταφίδα στο αλώνι όλο και σούρωνε από του ήλιου και της ζέστης το κάψιμο και αποκολλιούνταν από το μίσχο της.
Μέρες μετά μαζεύτηκε από το αλώνι και όπως ήταν σε μεγάλα δοχεία σκεπασμένη, οι δύο αδελφοί Μαρουλαίοι, Γεράσιμος και Διονύσης (Ροδαίοι), περίμεναν του αέρα το δυνατό φύσημα για να την κοσκινίσουν. Να καθαριστεί από τα περιττά και να ετοιμαστεί για το εμπόριο.
Υπέροχες λαογραφικές εικόνες που χάθηκαν οριστικά. Πάνω από 80 χρόνια οι οικογένειες των δυο αδελφών, Διονυσίου και Γερασίμου Νέστορος Μαρούλη (Ροδαίοι) διατηρούσαν της σταφίδας την καλλιέργεια. Είναι αλήθεια πως ελάχιστες τέτοιες καλλιέργειες και ασχολίες έχουν μένει στο τόπο μας και ευρύτερα στο νησί μας, απομεινάρια μιας μεγάλης παραγωγής που λίγες δεκαετίες πίσω διατηρείτο αρκετά καλά και κρατούσε την οικονομία σε καλό βαθμό.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά για τον τρυγητό της σταφίδας το 2007 από τους Γεράσιμο και Διονύση Νἐστορος Μαρουλαίους- (Ροδαίους) και κάποιους συγγενείς τους, μεταφέρω το σονετικό ποίημα του Γεράσιμου Χαραλάμπους Μοσχόπουλου, που γλαφυρά μιλάει για της σταφίδας τον καρπό και τις χάρες του.
Σταφίδα
Αφράτη, ζουμερή, γλυκειά σταφίδα
κοκκινωπή ή ξανθή σαν κεχριμπάρι,
θαρρώ, σαν σε θωρώ, πως του Ήλιου αχτίδα
η κάθε μια ρωγούλα σου έχει πάρει.
Και μοιάζει σαν κλωνί μαργαριτάρι,
σαν απ’ της Γης το αίμα αγνή ρανίδα:
τρανό του γεωργού είσαι σύ καμάρι,
εσύ’ σαι κι η χρυσή του μόνη ελπίδα:
Πως αγαπώ τ ’ ωραίο σου κρασάκι,
πού, -αιθἐριο νέκταρ-την καρδιά μου ευφραίνει
και διώχνει κάθε πίκρας το φαρμάκι.
Από το νου μου βγάνει κάθε μου έγνοια,
ω-!.. των Θεών αμβροσία ευλογημένη!-
πουλέντα ή και μπομπότα σταφιδένια…
Γ.Χ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΥ
Η Παλική, η δυτική χερσόνησος της Κεφαλονιά μας, από τους περασμένους αιώνες υπήρξε σπουδαίο κέντρο σταφιδικής παραγωγής. Στην εποχή μας, στις μέρες μας θα έλεγα καλύτερα, ελάττωσε κατά πολύ η παραγωγή αυτού του προϊόντος για πολλούς και διάφορους λόγους. Ωστόσο, για να γράψει κανείς την ιστορία της μαύρης σταφίδας στην Κεφαλονιά, ιδίως στην Παλική, που ήταν το κύριο προϊόν της περιοχής, θέλει πολλές σελίδες.
Στην παραγωγή της μαύρη σταφίδα στηρίζονταν οι Παλικησιάνοι για να πληρώσουν τα χρέη της αγροτικής τους πορείας πάνω στη δύσκολη καλλιέργεια των αμπελιών της σταφίδας. Ολοχρονικά ήταν σε ετοιμότητα οι παραγωγοί της σταφίδας για τις δύσκολες και κοπιαστικές της εργασίες που θέλουν τα αμπέλια της, για να σου δώσουν την καλή παραγωγή: Ξελάκκωμα, χαράκωμα, κουλούμωμα, κλάδεμα, σκάλισμα, κορφολόγημα, διβόλισμα,, στελάρωμα, ράντισμα δυο φορές και τρεις αν ήταν αναγκαίο, θειάφισμα και τις αρχές του Αυγούστου ο τρυγισμός, το άπλωμα, το ξέραμα, ξεκουμπούρωμα, ντριμώνισμα, σακκάρισμα και μεταφορά στον Α.Σ.Ο ή την έπαιρνε κάποιος έμπορας...
Βέβαια, υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες και αναφορές στον παλιό τύπο για καταστροφή των αμπελιών της σταφίδας κι όχι μόνο, από τις καιρικές συνθήκες του Αυγούστου. Τότε η παραγωγή χανόταν και το πλήγμα για τον παραγωγό ήταν οικονομικά αβάσταχτο.
Ήταν Αύγουστος του 2007 που παρακολούθησα τον τελευταίο σημαντικό τρυγητό και το στρώσιμο της σταφίδας σε Ληξουριώτικο αλώνι. Από τότε χάθηκε αυτή η διαδικασία. Σταμάτησε οριστικά. Παρόλα αυτά γίνεται από ένα δυο άτομα, μια ελάχιστη θα έλεγα, πολύ μικρή παραγωγή σταφίδας, που καλύπτει οικογενειακή ανάγκη.
Ακολουθεί το δρώμενο του τρυγητού της σταφίδας, όπως το παρακολούθησα, το 2007 σε ένα χώρο της Παλικής, κοντά στο Ληξούρι, όπου οι δυο αδελφοί, Διονύσης και Γεράσιμος του Νέστορος Μαρούλη (Ροδαίοι) και κάποιοι συγγενείς τους πραγματοποίησαν «την τελευταία λαογραφική εικόνα» μιας τρυγικής σταφιδικής διαδικασίας που τη διατηρούσαν πάνω από 80 χρόνια ως οικογενειακή παράδοση και επαγγελματική δράση.
«Στου Γεννατά» κοντά στο Ληξούρι, λέγεται η τοποθεσία, που τα αλώνια ήταν ξυστά και καθαρά από μέρες, γιατί θα ακολουθούσε το τρύγημα της σταφίδας, που δίπλα σε αυτά σε στοίχιση τα αμπέλια της υπήρχαν.
Κόφες και καλάθια, τρίτσες και ψαθάκια και στα χέρια ένα κοφτερό μαχαίρι, τέσσερα άτομα μέσα στα στοιχισμένα ολοπράσινα σταφιδικά αμπέλια, τρυγούσαν. Μόλις γιόμιζε η κόφα ή το τελάρο, φορτωνόταν ο γάιδαρος, είτε από το Γεράσιμο ή το Διονύση Μαρούλη και κατευθυνόταν στα στενόμακρα αλώνια, όπου και την άπλωναν. Απλωμένη η σταφίδα στο αλώνι όλο και σούρωνε από του ήλιου και της ζέστης το κάψιμο και αποκολλιούνταν από το μίσχο της.
Μέρες μετά μαζεύτηκε από το αλώνι και όπως ήταν σε μεγάλα δοχεία σκεπασμένη, οι δύο αδελφοί Μαρουλαίοι, Γεράσιμος και Διονύσης (Ροδαίοι), περίμεναν του αέρα το δυνατό φύσημα για να την κοσκινίσουν. Να καθαριστεί από τα περιττά και να ετοιμαστεί για το εμπόριο.
Υπέροχες λαογραφικές εικόνες που χάθηκαν οριστικά. Πάνω από 80 χρόνια οι οικογένειες των δυο αδελφών, Διονυσίου και Γερασίμου Νέστορος Μαρούλη (Ροδαίοι) διατηρούσαν της σταφίδας την καλλιέργεια. Είναι αλήθεια πως ελάχιστες τέτοιες καλλιέργειες και ασχολίες έχουν μένει στο τόπο μας και ευρύτερα στο νησί μας, απομεινάρια μιας μεγάλης παραγωγής που λίγες δεκαετίες πίσω διατηρείτο αρκετά καλά και κρατούσε την οικονομία σε καλό βαθμό.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά για τον τρυγητό της σταφίδας το 2007 από τους Γεράσιμο και Διονύση Νἐστορος Μαρουλαίους- (Ροδαίους) και κάποιους συγγενείς τους, μεταφέρω το σονετικό ποίημα του Γεράσιμου Χαραλάμπους Μοσχόπουλου, που γλαφυρά μιλάει για της σταφίδας τον καρπό και τις χάρες του.
Σταφίδα
Αφράτη, ζουμερή, γλυκειά σταφίδα
κοκκινωπή ή ξανθή σαν κεχριμπάρι,
θαρρώ, σαν σε θωρώ, πως του Ήλιου αχτίδα
η κάθε μια ρωγούλα σου έχει πάρει.
Και μοιάζει σαν κλωνί μαργαριτάρι,
σαν απ’ της Γης το αίμα αγνή ρανίδα:
τρανό του γεωργού είσαι σύ καμάρι,
εσύ’ σαι κι η χρυσή του μόνη ελπίδα:
Πως αγαπώ τ ’ ωραίο σου κρασάκι,
πού, -αιθἐριο νέκταρ-την καρδιά μου ευφραίνει
και διώχνει κάθε πίκρας το φαρμάκι.
Από το νου μου βγάνει κάθε μου έγνοια,
ω-!.. των Θεών αμβροσία ευλογημένη!-
πουλέντα ή και μπομπότα σταφιδένια…
Γ.Χ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΥ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου